Sat, 20 April 2024
Your Visitor Number :- 6986167
ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ -ਡਾ. ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁੰਬਰ
Posted on:- 19-07-2014
ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦਾ ਅਹਿਮ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਪੜਾਅ ਸਕੂਲ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ 5-6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ’ਚ ਸਕੂਲ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਅੱਜ ਬਦਲਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਭੇਜਣ ਦੀ ਉਮਰ ਢਾਈ-ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਖਾਂ ’ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਦੀ ਖਰਾਬੀ ਜਾਂ ਢੇਡਾਪਣ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਲ ਉਸਦੀ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੀ ਹੈ।
ਅੱਖਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਲੱਛਣ
ਅੱਜ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ, ਕੰਪਿੳੂਟਰ, ਵੀਡਿਓ ਗੇਮਾਂ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ’ਤੇ ਬੋਝ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਰੋਗ ਦਾ ਵੀ ਛੇਤੀ ਪਤਾ ਚੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲੱਛਣ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਖਤਰੇ ਵਾਂਗ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ
ਅੱਖਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਲੱਛਣ
ਅੱਜ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ, ਕੰਪਿੳੂਟਰ, ਵੀਡਿਓ ਗੇਮਾਂ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ’ਤੇ ਬੋਝ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਰੋਗ ਦਾ ਵੀ ਛੇਤੀ ਪਤਾ ਚੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲੱਛਣ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਖਤਰੇ ਵਾਂਗ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ
- ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਸੀਟ ’ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਬਲੈਕ ਬੋਰਡ ਦਾ ਨਜ਼ਰ ਨਾ ਆਉਣਾ ਜਾਂ ਕਾਪੀ ਤੇ ਗਲਤ ਉਤਾਰਨਾ।
- ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਪਾਣੀ ਵਗਣਾ।
- ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਝੱਪਕਣਾ।
- ਪੜ੍ਹਨ ਦੌਰਾਨ ਸਿਰਦਰਦ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਹੋਣਾ।
- ਟੀਵੀ ਦੇਖਦੇ ਸਮੇਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਕਰੀਨ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾਣਾ।
- ਕਿਤਾਬ ਜਾਂ ਕਾਪੀ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਲਿਜਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨਾ।
- ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਿਕੋੜ ਕੇ ਸਾਫ ਦੇਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ।
- ਟੀਵੀ ਦੇਖਦੇ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਜਾਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਟੇਢਾ ਕਰ ਲੈਣਾ।
- ਬਾਹਰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਇਕ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮੀਟ ਲੈਣਾ।
- ਰਾਤ ਨੂੰ ਘੱਟ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਾ।
- ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਾ ਕਰਨਾ।
- ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਧਿਆਨ ਨਾ ਲੱਗਣਾ ਜਾਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿਚ ਵਾਰ ਵਾਰ ਫੇਲ ਹੋਣਾ।
- ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਟੇਢਾਪਣ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਾ।
- ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਫਰਕ ਹੋਣਾ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਲੱਛਣ ਕਈ ਵਾਰੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜੇ ਇਹ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਰਹਿਣ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਤੇ ਸਾਵਧਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ।
ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ
ਕਿਉਂਕਿ ਬੱਚਾ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜੇ ਅਧਿਆਪਕ ਅੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਅ ਸਕਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ-
- ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਹਰ ਸਾਲ ਸਕੂਲ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤਹਿਤ ਨਜ਼ਰ ਟੈਸਟ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ।
- ਸਕੂਲ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਲ ਨੰਬਰ ਮੁਤਾਬਕ ਪੱਕੀ ਸੀਟ ਨਹੀਂ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸਗੋਂ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੀਟ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਬਦਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਜੇ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਐਨਕ ਲਗਾ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਸੰਗੀ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਐਨਕ ਲਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਣ।
- ਜੇ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਸਕੂਲੀ ਜਾਂਚ ਵਿਚ ਕਲਰ ਬਲਾਈਂਡ ਹੈ ਤਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਰੇਲਵੇ, ਹਵਾਈ ਫੌਜ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਫੌਜ, ਕੱਪੜਾ ਉਤਪਾਦਕ ਜਾਂ ਡਰਾਇੰਗ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਮਾਯੂਸ ਨਾ ਹੋਣਾ ਪਵੇ।
ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ
- ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਘੱਟ ਰੌਸ਼ਨੀ ਜਾਂ ਹਨੇਰੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਕਮਜੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਰਸੀ ਮੇਜ਼ ਉਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਈ ਜਾਵੇ।
- ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਦੁੱਧ, ਅੰਡਾ, ਪਨੀਰ, ਹਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਅੰਬ, ਪਪੀਤਾ, ਮਛਲੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇ।
- ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖੇਡ ਅਤੇ ਕਸਰਤ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
- ਲਗਾਤਾਰ ਇਕ ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਜਾਂ ਕੰਪਿੳੂਟਰ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਬੈਠਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
- ਤਿਉਹਾਰ ਮੌਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿਚ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਟਾਖੇ ਚਲਾਉਣ ਦਿਓ।
ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਤੇਜ ਅਤੇ ਨੁਕੀਲੇ ਹਥਿਆਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੀਰ ਕਮਾਨ, ਸੋਟੀਆਂ, ਗੁੱਲੀ ਡੰਡੇ, ਪਿੰਨ, ਤਿੱਖੇ ਨੋਕਦਾਰ ਔਜ਼ਾਰਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਵਰਜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਪਾਣੀ ਵਗਣਾ।
- ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਝੱਪਕਣਾ।
- ਪੜ੍ਹਨ ਦੌਰਾਨ ਸਿਰਦਰਦ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਹੋਣਾ।
- ਟੀਵੀ ਦੇਖਦੇ ਸਮੇਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਕਰੀਨ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾਣਾ।
- ਕਿਤਾਬ ਜਾਂ ਕਾਪੀ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਲਿਜਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨਾ।
- ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਿਕੋੜ ਕੇ ਸਾਫ ਦੇਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ।
- ਟੀਵੀ ਦੇਖਦੇ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਜਾਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਟੇਢਾ ਕਰ ਲੈਣਾ।
- ਬਾਹਰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਇਕ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮੀਟ ਲੈਣਾ।
- ਰਾਤ ਨੂੰ ਘੱਟ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਾ।
- ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਾ ਕਰਨਾ।
- ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਧਿਆਨ ਨਾ ਲੱਗਣਾ ਜਾਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿਚ ਵਾਰ ਵਾਰ ਫੇਲ ਹੋਣਾ।
- ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਟੇਢਾਪਣ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਾ।
- ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਫਰਕ ਹੋਣਾ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਲੱਛਣ ਕਈ ਵਾਰੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜੇ ਇਹ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਰਹਿਣ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਤੇ ਸਾਵਧਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ।
ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ
ਕਿਉਂਕਿ ਬੱਚਾ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜੇ ਅਧਿਆਪਕ ਅੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਅ ਸਕਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ-
- ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਹਰ ਸਾਲ ਸਕੂਲ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤਹਿਤ ਨਜ਼ਰ ਟੈਸਟ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ।
- ਸਕੂਲ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਲ ਨੰਬਰ ਮੁਤਾਬਕ ਪੱਕੀ ਸੀਟ ਨਹੀਂ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸਗੋਂ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੀਟ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਬਦਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਜੇ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਐਨਕ ਲਗਾ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਸੰਗੀ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਐਨਕ ਲਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਣ।
- ਜੇ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਸਕੂਲੀ ਜਾਂਚ ਵਿਚ ਕਲਰ ਬਲਾਈਂਡ ਹੈ ਤਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਰੇਲਵੇ, ਹਵਾਈ ਫੌਜ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਫੌਜ, ਕੱਪੜਾ ਉਤਪਾਦਕ ਜਾਂ ਡਰਾਇੰਗ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਮਾਯੂਸ ਨਾ ਹੋਣਾ ਪਵੇ।
ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ
- ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਘੱਟ ਰੌਸ਼ਨੀ ਜਾਂ ਹਨੇਰੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਕਮਜੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਰਸੀ ਮੇਜ਼ ਉਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਈ ਜਾਵੇ।
- ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਦੁੱਧ, ਅੰਡਾ, ਪਨੀਰ, ਹਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਅੰਬ, ਪਪੀਤਾ, ਮਛਲੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇ।
- ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖੇਡ ਅਤੇ ਕਸਰਤ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
- ਲਗਾਤਾਰ ਇਕ ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਜਾਂ ਕੰਪਿੳੂਟਰ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਬੈਠਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
- ਤਿਉਹਾਰ ਮੌਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿਚ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਟਾਖੇ ਚਲਾਉਣ ਦਿਓ।
ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਤੇਜ ਅਤੇ ਨੁਕੀਲੇ ਹਥਿਆਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੀਰ ਕਮਾਨ, ਸੋਟੀਆਂ, ਗੁੱਲੀ ਡੰਡੇ, ਪਿੰਨ, ਤਿੱਖੇ ਨੋਕਦਾਰ ਔਜ਼ਾਰਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਵਰਜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
Comments
ਹੈਲਥ ਲਾਈਨ
- ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣੋ: ਉਪਜ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ - ਸ਼ੁੱਭਕਰਮਦੀਪ ਸਿੰਘ
- ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ, ਇਕੱਲਾਪਣ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗ : ਕਾਰਣ ਅਤੇ ਨਿਵਾਰਣ
- ਕਰੋਨਾਵਾਇਰਸ:ਡਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ -ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ
- ਮਲੇਰੀਆ ਤੋਂ ਬਚਾਓ ਲਈ ਹੋਈਏ ਜਾਗਰੂਕ -ਗੋਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ‘ਬਰੜ੍ਹਵਾਲ’
- ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਬਾਲ ਜਰਨੈਲ ਸੀ ਸਰਾਭਾ - ਰਣਦੀਪ ਸੰਗਤਪੁਰਾ
- ਏਡਜ਼ ਤੋਂ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਹੀ ਬਚਾਅ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ - ਗੋਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ
- ਸੀ-ਸੈਕਸ਼ਨ ਭਾਵ ਸਿਜੇਰੀਅਨ ਜਣੇਪਾ - ਗੋਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ
- ਕਲਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਹੱਕ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਓ -ਜਸਪਾਲ ਜੱਸੀ
- ਕੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਨਾਲ ਹੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਵੇਗੀ ? - ਜਗਸੀਰ ਸਿੰਘ ਟਿੱਬਾ
- ਕਈ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ : ਐਂਗਜ਼ਾਈਟੀ
- ਚੱਲ ਪਰਤ ਚਲੀਏ -ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਟਾਂਡਾ
- ਕਦੇ ਵਿਸਾਖੀ - ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਗੀਲਪੁਰ
- ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਹਰ ਚੌਥਾ ਸ਼ੂਗਰ ਪੀੜਤ ਭਾਰਤੀ
- ਸਵਾਈਨ ਫਲੂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ - ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੱਧੂ
- ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ… -ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ
- ਸਿਹਤ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਨਵੀਂ ਯੋਜਨਾ: ਜਨਮ ਸਾਥੀ ਯੋਜਨਾ
- ਸ਼ਹੀਦ ਕਿਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਮਹਿਲਕਲਾਂ ਦੀ ਮਨਾਈ 18ਵੀਂ ਬਰਸੀ
- ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਮਾਹਿਲਪੁਰ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਾਇਰ ਬੀਬੀ ਬਲਵੰਤ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ ਦਾ ਸਨਮਾਨ
- ਥੈਲਾਸੀਮੀਆ: ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਹੀ ਬਚਾਅ ਹੈ –ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
- ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ‘ਗੋਲਡਨ ਗੋਲ’ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ
- ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼ ਦਾ 6 ਫਰਵਰੀ 2015 ਦਾ ਸੰਪਾਦਕੀ: ‘‘ਮੋਦੀ ਦੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ’’
- ਸਵਾਇਨ ਫਲੂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਬਚਾਓ
- ਕੁੜੀਆਂ ਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬਿਨ - ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
- ਸਿਹਤ ਵਿਭਾਗ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਹਤ ਯੋਜਨਾਵਾਂ-ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸੰਗਰੂਰ
- ਏਡਜ਼: ਸਿਰਫ਼ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਹੀ ਇਲਾਜ -ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ
- ਸ਼ੂਗਰ: ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਹੀ ਇਲਾਜ -ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸੰਗਰੂਰ
- ਕੰਢੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਹੋਈ ਦੁੱਖਾਂ ’ਚ ਤਬਦੀਲ
- ਤਿੰਨ ਰੋਜ਼ਾ ਵਿੱਦਿਅਕ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਸਪੰਨ
- ਭਾਰਤ ਤੇ ਚੀਨ ਦਰਮਿਆਨ ਨਿੱਘੇ ਸਬੰਧ ਦੋਹਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਲਈ ਲਾਭਕਾਰੀ - ਸੀਤਾਰਾਮ ਯੇਚੁਰੀ
- ਅੱਖਾਂ ਦਾਨ, ਮਹਾਨ ਦਾਨ -ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸੰਗਰੂਰ
- ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੁੰਦੈ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ –ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ
- ਤਨ ਮਨ ਰਹੇ ਤੰਦਰੁਸਤ -ਪਵਨ ਉੱਪਲ
- ਚਮੜੀ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ -ਡਾ. ਰਜਤ ਛਾਬੜਾ
- ਰਾਤ ਦੇ ਖਾਣੇ ਮਗਰੋਂ ਬੁਰਸ਼-ਡਾ. ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਸਰੀਨ
- ਲਾਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਮਿਰਗੀ -ਡਾ. ਸੁਮੇਸ਼ ਹਾਂਡਾ
- ਵਾਲ ਰੰਗਣ ਦਾ ਖਤਰਾ -ਡਾ. ਪ੍ਰਮੋਦ
- ਹੈਪਾਟਾਈਟਸ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ, ਬਚਾਅ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰਾਣ -ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸੰਗਰੂਰ
- ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ -ਡਾ. ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁੰਬਰ
- ਮਨ ਨਾਲ ਬੇਰੁਖੀ -ਡਾ. ਟੀਐਲ ਚੋਪੜਾ
- ਔਲਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਰਾਹ ’ਚ ਅੜਿੱਕਾ -ਡਾ. ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
- ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਯਮਾਂ ਉਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ - ਡਾ. ਜਗਮੇਲ ਸਿੰਘ ਭਾਠੂਆਂ
- ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਯੋਗ -ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
- ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ’ਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ -ਡਾ. ਧਰਮਵੀਰ ਗਾਂਧੀ
- ਸਿਰਦਰਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਬ੍ਰੇਨ ਟਿਊਮਰ ਦਾ ਲੱਛਣ -ਡਾ. ਨਵੀਨ ਚਿਤਕਾਰਾ
- ਲੜਕੀਆਂ ਅਤੇ ਗੋਰੇਪਨ ਦੀਆਂ ਕਰੀਮਾਂ -ਡਾ. ਰਿਤੂ ਦੀਪਤੀ
- ਕੰਗਾਰੂ ਕੇਅਰ: ਨਵਜਾਤਾਂ ਲਈ ਵਰਦਾਨ -ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਚੌਧਰੀ
- ਬਾਰਡਰ ਲਾਈਨ ਪਰਸਨੈਲਿਟੀ ਡਿਸਆਰਡਰ -ਡਾ. ਗੁਲਬਹਾਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
- ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਯੂਰਿਕ ਐਸਿਡ 'ਤੇ ਰੱਖੋ ਨਜ਼ਰ -ਡਾ. ਦਿਲਬੰਸ ਸਿੰਘ ਪੰਧੇਰ
- ਯੂਰੀਨਰੀ ਬਲੈਡਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਕਰੋ ਬਚਾਅ -ਡਾ. ਰਘੁਵਿੰਦਰ
- ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਦੀ ਨਹੀਂ -ਡਾ. ਰਾਜਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ
- ਕੰਜਕਟੀਵਾਈਟਿਸ ਤੋਂ ਰਹੋ ਸਾਵਧਾਨ -ਡਾ. ਨਵਨੀਤ ਗਰਗ
- ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਤੋਂ ਡਰੋ ਨਹੀਂ -ਡਾ. ਨਵੀਨ ਚਿਤਕਾਰਾ
- ਦਿਲ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ -ਡਾ. ਕਪਿਲ ਗੁਪਤਾ
- ਡਾਇਬਟੀਜ਼: ਸਿਹਤਮੰਦ ਕਿਵੇਂ ਰਹੀਏ -ਡਾ. ਐਸ ਪੀ ਐਸ ਗਰੋਵਰ
- ਸਾਇਨਸ ਦੇ ਵਾਰ ਕਰੋ ਬੇਕਾਰ -ਡਾ. ਸੰਜੀਵ ਸ਼ਰਮਾ
- ਸਰਵਾਈਕਲ : ਕਿਵੇਂ ਬਚੀਏ -ਡਾ. ਅਨਮੋਲ ਗੁਲਾਟੀ
- ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਯੋਗਾ -ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
- ਪੇਟ ਦੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ -ਡਾ. ਅਮਿਤ ਸਿੰਗਲ
- ਨੀਮ-ਹਕੀਮ ਦੇ ਚੱਕਰ 'ਚ ਫਸ ਰਹੇ ਨੌਜਵਾਨ -ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ
- ਦੰਦ ਰਹਿਣ ਚਮਕਦੇ -ਡਾ. ਸਿੰਮੀ ਖਨੇਜਾ
- ਜਦ ਸਾਲ 40ਵਾਂ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ -ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਜੁਨੇਜਾ
- ਸੀ.ਓ.ਪੀ.ਡੀ. 'ਚ ਰੱਖੋ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ -ਡਾ. ਐੱਚ.ਜੇ. ਸਿੰਘ
- ਅੱਲ੍ਹੜ ਉਮਰ 'ਚ ਕਿਲ ਮੁਹਾਸੇ -ਡਾ. ਰਜਤ ਛਾਬੜਾ
- ਟੀ.ਬੀ. ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ -ਡਾ. ਅਜੇ ਯਾਦਵ
- ਪ੍ਰੋਸਟੇਟ ਕੈਂਸਰ -ਡਾ. ਰਾਜੇਸ਼ ਅਗਰਵਾਲ
- ਸਿਹਤ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਗ਼ੁੱਸਾ -ਡਾ. ਸੁਮੇਸ਼ ਹਾਂਡਾ
- ਹਾਰਟ ਅਟੈਕ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚੀਏ?
- ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਪੋਲ ਖੋਲਦੀ ਬਾਇਓਪਸੀ -ਡਾ. ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
- ...ਜੇ ਹੋਵੇ ਟੈਨਸ਼ਨ -ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਗੋਇਲ
- ਯੋਗ ਨਾਲ ਪਾਓ ਦਹਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ -ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
- ਬਣੋ ਬਿਹਤਰ ਮਾਪੇ -ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਚੌਧਰੀ
- ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ -ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ
- ਸਿਜ਼ੇਰੀਅਨ: ਕਿੱਥੇ ਖੜੇ ਅਸੀਂ -ਡਾ. ਸੋਨੀਆ ਕੰਬੋਜ
- ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਤੇ ਕਿਡਨੀ ਰੋਗ -ਡਾ. ਸੋਨੀਆ ਕੰਬੋਜ