Fri, 19 April 2024
Your Visitor Number :- 6983858
ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਵਾਦਤ ਨਾਵਲ ‘ਦਾ ਵਿੰਚੀ ਕੋਡ’ - ਤਨਵੀਰ ਕੰਗ
Posted on:- 21-04-2013
ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾਵਲਸਿਟ ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਕਾਰਨ ਅਜੇ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸੰਨ ੨੦੦੩ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਮਿਸਟਰੀ ਨਾਵਲ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਖਾਸਕਰ ਪੂਰੇ ਈਸਾਈ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਨਾਵਲ ਜਿਸ ਦੀ ਲੱਖਾਂ ਕਾਪੀ ਵਿਕੀ ਅਤੇ ਜੋ ਦੋ ਹੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਨਿਊਯਾਰਕ ਬੈਸਟ ਸੈਲਰ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਇੱਕ ਹਿਸਾਬ ਦੇ ਟੀਚਰ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਪੁੱਤਰ ਜਿਸ ਦਾ ਬਚਪਨ ਕੋਡਸ ਅਤੇ ਪਜਲ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦਿਆਂ ਬੀਤੀਆ ਸੀ।
੧੯੯੩ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਵਲ The doomsday conspiracy ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਸ ਤੋਂ ਇੰਨਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਸਨਸਨੀ ਨਾਵਲਸਿਟ ਬਨਣ ਦੀ ਠਾਣ ਲਈ,ਜਲਦ ਹੀ ਉਸਦੀਆਂ ਕੁਝ ਲਿਖਤਾਂ ਛਪੀਆਂ ਵੀ ਪਰ ਕੋਈ ਖਾਸ ਸਫਲਤਾ ਨਾ ਮਿਲੀ। ਇਹ ਉਸ ਦਾ ੨੦੦੩ ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ ਵਿਵਾਦਤ ਨਾਵਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਐਸੀ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਸੈਕੜੇ ਲ਼ੇਖ ਲਿਖੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੈਥੋਲਿਕ ਚਰਚ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਵੀ ਝੱਲਣੀ ਪਈ ਅਤੇ ਨੋਬਤ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਬੈਨ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਗੱਲ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ। ੨੦੦੬ ਵਿਚ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅਧਾਰਤ ਬਣੀ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਬੈਨ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਡਾਨ ਬਰਾਊਨ ਦੇ ੨੦੦੩ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਏ ਇਸ ਫਿਕਸ਼ਨ ਨਾਵਲ "ਦਾ ਵਿੰਚੀ ਕੋਡ" ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ - ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿੰਬਲਸ ਅਤੇ ਕੋਡਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕਾਫੀ ਮਹਾਰਤ ਹੈ,ਉਹ ਇੱਕ ਕਤਲ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਤਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਆਕਤੀ ਦੀ ਪੋਤਰੀ ਸੋਫੀਆਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦੇ ਨੇ ਮਰਦੇ ਸਮੇ ਕੁਝ ਕੋਡਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਲਾਇਨ ਜੋ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਅਫਸਰ ਵੱਲੋ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਉਸ {ਸੋਫੀਆਂ} ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਨੂੰ ਲੱਭੇ।
ਇਸੇ ਲਾਇਨ ਕਾਰਨ ਹੀ ਰਾਬਟ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੇ।ਰਾਬਟ ਕਤਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਆਕਤੀ ਦੇ ਕੋਡਸ ਨੂੰ ਤੋੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੜੀ ਦਰ ਕੜੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਕੇ ਉਸ ਨੰ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੇ ਕਿ ਸੋਫੀ ਦਾ ਦਾਦਾ ਇੱਕ ਇੱਕ ਮਿੱਥ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਖੁਫੀਆ ਸੰਸਥਾਂ ਪ੍ਰਿਆਰੀ ਆਫ਼ ਸਾਇਨ ਦਾ ਮੁੱਖੀ ਸੀ.ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਿੱਥ ਅਨੁਸਾਰ ਮਹਾਨ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਵਿਨਚੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਨਿਊਟਨ ਵੀ ਸ਼ਮਾਲ ਹਨ ।
ਡਾਨ ਬਰਾਊਨ ਦੇ ੨੦੦੩ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਏ ਇਸ ਫਿਕਸ਼ਨ ਨਾਵਲ "ਦਾ ਵਿੰਚੀ ਕੋਡ" ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ - ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿੰਬਲਸ ਅਤੇ ਕੋਡਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕਾਫੀ ਮਹਾਰਤ ਹੈ,ਉਹ ਇੱਕ ਕਤਲ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਤਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਆਕਤੀ ਦੀ ਪੋਤਰੀ ਸੋਫੀਆਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦੇ ਨੇ ਮਰਦੇ ਸਮੇ ਕੁਝ ਕੋਡਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਲਾਇਨ ਜੋ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਅਫਸਰ ਵੱਲੋ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਉਸ {ਸੋਫੀਆਂ} ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਨੂੰ ਲੱਭੇ।
ਇਸੇ ਲਾਇਨ ਕਾਰਨ ਹੀ ਰਾਬਟ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੇ।ਰਾਬਟ ਕਤਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਆਕਤੀ ਦੇ ਕੋਡਸ ਨੂੰ ਤੋੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੜੀ ਦਰ ਕੜੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਕੇ ਉਸ ਨੰ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੇ ਕਿ ਸੋਫੀ ਦਾ ਦਾਦਾ ਇੱਕ ਇੱਕ ਮਿੱਥ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਖੁਫੀਆ ਸੰਸਥਾਂ ਪ੍ਰਿਆਰੀ ਆਫ਼ ਸਾਇਨ ਦਾ ਮੁੱਖੀ ਸੀ.ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਿੱਥ ਅਨੁਸਾਰ ਮਹਾਨ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਵਿਨਚੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਨਿਊਟਨ ਵੀ ਸ਼ਮਾਲ ਹਨ ।
ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕੇ ਲੈਗਿਡਨ ਨੂੰ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਿਆਰੀ ਆਫ਼ ਸਾਇਨ ਈਸਾਈਅਤ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਸਾਮਹਣੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਈਸਾਈਅਤ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹਿਲ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਅਜਿਹਾ ਰਾਜ ਜੋ ਨਾਵਲ ਦੀ ਬੇਤੁੱਕੀ ਕਹਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਚਰਚ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ੨੦੦੦ ਸਾਲ ਤੋ ਲੁਕਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਡਾਨ ਬਰਾਊਨ ਦੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਚਰਚ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਅਸਲ ਵਾਰਿਸ ਮੈਰੀ ਮੈਡਗਿਲਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਵਾਰਸ ਨੇ ਹੋਣਾ ਸੀ, ਡਾਨ ਬ੍ਰਾਉਨ ਦੀ ਹੱਦ ਦਰਜੇ ਦੀ ਥੋਥੀ ਦਲੀਲ ਸੀ ਕੀ ਮੈਰੀ ਮੈਡਗਿਲਨ ਦਾ ਹਜ਼ਰਤ ਈਸਾ ਨਾਲ ਗੁਪਤ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਹ ਇੱਕ ਧਰਮ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਤੇ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਤੱਥ ਜਾਂ ਇਤਹਾਸਿਕ ਹਵਾਲੇ ਦੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਬੇਹੱਦ ਬੇਵਕੂਫੀ ਭਰੀ ਟਿੱਪਣੀ ਸੀ। ਡਾਨ ਬ੍ਰਾਉਨ ਵੱਲੋ ਘੜੀ ਗਈ ਇਹੀ ਫਿਕਸ਼ਨ ਸਾਰੇ ਵਿਵਾਦ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਸੀ,ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਤਿੱਖੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਚਾਹੇ ਕਿ ਇਹ ਗੱਲ ਉਸ ਦੀ ਕਾਲਪਨਿਕ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਤੱਥ ਨਾਲ ਬਿਲੁਕਲ ਵੀ ਸਾਬਤ ਨਹੀ ਸੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ,ਸਗੋ ਕੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨਾਵਲ ਦੀ ਫਿਕਸ਼ਨ ਲਈ ਵੀ ਜੋ ਦਲੀਲਾਂ ਘੜ੍ਹੀਆਂ ਗਈਆ ਸਨ, ਉਹ ਬੇਹੱਦ ਕਮਜੋਰ ਅਤੇ ਤੱਥਹੀਣ ਸਨ।
ਪੂਰਾ ਨਾਵਲ ਹੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸਿਮਟਰੀ ਹੈ ਜੋ ਨਾਵਲ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੇਜ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਭੇਦ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿਵਾਦ ਜੋ ਹੋਰ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਉਹ ਸੀ ਕਾਪੀ ਰਾਈਟ ਸੰਬਧੀ Lewis Perdue ਨਾਮੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਦਾਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਨਾਵਲ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਨਾਵਲਾਂ The Da vinci legacy,Daugther of God ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ-ਜੁਲਦੀ ਲ਼ਿਖਤ ਸੀ,ਪਰ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਦਾਵੇ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। Baigent & Leigh ਨਾਮੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਇੱਕ ਨੋਨ- ਫਿਕਸ਼ਨ ਕਿਤਾਬ Holly Blood,Holly Grail.ਵਿੱਚੋ ਲਿਆ ਗਿਆਂ ਸੀ ਜੋ ਕਾਪੀਰਾਈਟਡ ਸੀ । ਪਰ ਜੋ ਵੀ ਸੀ ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੇ ਡਾਨ ਬਰਾਊਨ ਨੂੰ ਚਰਚਿਤ ਨਾਵਲਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਵਿਵਾਦਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਜੇ ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਸੀ, ਉਹ ਇਸ ਦੇ ਸਿਮਟਰੀ ਭਰੇ ਕੋਡਸ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਚਕਤਾ ਸੀ ।
ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੇਖਿਆਂ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਨਾਵਲ ਦਾ ਪਲਾਟ ਬੇਹੱਦ ਤਰਕਹੀਣ ਅਤੇ ਤੱਥ-ਰਹਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਰਾਹੀ ਡਾਨ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤ ਮਰਦ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਲੇਰ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਲ਼ਿਖਤ ਵਿੱਚ ਨਾਰੀਤਵ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਸੋਚ ਅਕਸਰ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਮਹਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਰਾਬਟ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਾਰੀਤਵ ਦੀ ਥਿਊਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਸਮਾਹਣੇ ਲਿਆਉਣਾ ਲਈ ਜੀ ਤੋੜ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਰੜਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮਜਬੂਤ ਨਾਰੀਤਵ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰਾਜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਆਖਰ ਮਰਦ ਕਿਉਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ? ਜੋ ਪ੍ਰਿਆਰੀ ਆਫ਼ ਸਾਇਨਨਾਰੀਤਵ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਮਰਦ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹਨ? ਇਸ ਦੀ ਮੁੱਖੀ ਜਾਂ ਗ੍ਰੈਡ ਮਾਸਟਰ ਕੋਈ ਔਰਤ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਡਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਵਲ Angels & Demons ਵੀ ਲਿਖਿਆਂ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਵੀ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਹੋਰ ਖੁਫੀਆ ਜਮਾਤ Illuminati ਬਾਰੇ ਸੀ,ਇਸੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਦਾ ਵਿੰਚੀ ਕੋਡ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ੨੦੦੯ ਵਿੱਚ ਛਪੇ ਨਾਵਲ The Last Symbol ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਵੀ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਹੀ ਹੈ । ਸ਼ਇਦ ਇਹ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਉਹੀ ਕਲਪਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿੱਚ ਡਾਨ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਰੂਪਮਾਨ ਹੰਦੀ ਦੇਖਦਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ੪੪ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਇਆ ਆਪਣੇ ਵਿਵਾਦਤ ਵਿਸ਼ੇ ਕਾਰਣ ਕਾਫੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਉਪਰ ਬੈਨ ਵੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ।
ਪੂਰਾ ਨਾਵਲ ਹੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸਿਮਟਰੀ ਹੈ ਜੋ ਨਾਵਲ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੇਜ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਭੇਦ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿਵਾਦ ਜੋ ਹੋਰ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਉਹ ਸੀ ਕਾਪੀ ਰਾਈਟ ਸੰਬਧੀ Lewis Perdue ਨਾਮੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਦਾਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਨਾਵਲ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਨਾਵਲਾਂ The Da vinci legacy,Daugther of God ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ-ਜੁਲਦੀ ਲ਼ਿਖਤ ਸੀ,ਪਰ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਦਾਵੇ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। Baigent & Leigh ਨਾਮੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਇੱਕ ਨੋਨ- ਫਿਕਸ਼ਨ ਕਿਤਾਬ Holly Blood,Holly Grail.ਵਿੱਚੋ ਲਿਆ ਗਿਆਂ ਸੀ ਜੋ ਕਾਪੀਰਾਈਟਡ ਸੀ । ਪਰ ਜੋ ਵੀ ਸੀ ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੇ ਡਾਨ ਬਰਾਊਨ ਨੂੰ ਚਰਚਿਤ ਨਾਵਲਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਵਿਵਾਦਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਜੇ ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਸੀ, ਉਹ ਇਸ ਦੇ ਸਿਮਟਰੀ ਭਰੇ ਕੋਡਸ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਚਕਤਾ ਸੀ ।
ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੇਖਿਆਂ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਨਾਵਲ ਦਾ ਪਲਾਟ ਬੇਹੱਦ ਤਰਕਹੀਣ ਅਤੇ ਤੱਥ-ਰਹਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਰਾਹੀ ਡਾਨ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤ ਮਰਦ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਲੇਰ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਲ਼ਿਖਤ ਵਿੱਚ ਨਾਰੀਤਵ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਸੋਚ ਅਕਸਰ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਮਹਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਰਾਬਟ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਾਰੀਤਵ ਦੀ ਥਿਊਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਸਮਾਹਣੇ ਲਿਆਉਣਾ ਲਈ ਜੀ ਤੋੜ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਰੜਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮਜਬੂਤ ਨਾਰੀਤਵ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰਾਜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਆਖਰ ਮਰਦ ਕਿਉਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ? ਜੋ ਪ੍ਰਿਆਰੀ ਆਫ਼ ਸਾਇਨਨਾਰੀਤਵ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਮਰਦ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹਨ? ਇਸ ਦੀ ਮੁੱਖੀ ਜਾਂ ਗ੍ਰੈਡ ਮਾਸਟਰ ਕੋਈ ਔਰਤ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਡਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਵਲ Angels & Demons ਵੀ ਲਿਖਿਆਂ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਵੀ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਹੋਰ ਖੁਫੀਆ ਜਮਾਤ Illuminati ਬਾਰੇ ਸੀ,ਇਸੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਦਾ ਵਿੰਚੀ ਕੋਡ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ੨੦੦੯ ਵਿੱਚ ਛਪੇ ਨਾਵਲ The Last Symbol ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਵੀ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਹੀ ਹੈ । ਸ਼ਇਦ ਇਹ ਰਾਬਟ ਲੈਗਿਡਨ ਉਹੀ ਕਲਪਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿੱਚ ਡਾਨ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਰੂਪਮਾਨ ਹੰਦੀ ਦੇਖਦਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ੪੪ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਇਆ ਆਪਣੇ ਵਿਵਾਦਤ ਵਿਸ਼ੇ ਕਾਰਣ ਕਾਫੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਉਪਰ ਬੈਨ ਵੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ।
Comments
ਕਿਤਾਬਾਂ
- ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਅੰਗ ਸੰਗ
- ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰਾਹਾਂ ’ਤੇ : ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
- ਪੁਸਤਕ: ਜੀਵਨੀ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ
- ਅਨੁਵਾਦ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਿਆਂ -ਡਾ. ਵਿਨੋਦ ਕੁਮਾਰ
- ਉੱਨੀ ਸੌ ਚੁਰਾਸੀ: ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤੇ ਲੇਖ ਡਾ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ
- ਜਾਗਦੀ ਜ਼ਮੀਰ ਵਾਲੀ ਕਲਮ ਦੀ ਘਾਲਣਾ: ''ਗੁਜਰਾਤ ਫ਼ਾਈਲਾਂ''-ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ
- ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਬੇਬਾਕ ਚਿਤਰਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਸੁਧਾ ਸ਼ਰਮਾਂ
- ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਸਤੌਜ ਦਾ ਨਵਾਂ ਨਾਵਲ - ਪ੍ਰੋ. ਐੱਚ ਐੱਸ. ਡਿੰਪਲ
- ਧੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰਨਾਵੇਂ
- ਧੀਆਂ ਭੈਣਾਂ - ਵਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਰੰਧਾਵਾ
- ਘੁਮੱਕੜ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਅਣਗਿਣਤ ਮੁਲਕਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ
- ਅਜਮੇਰ ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ –ਸ਼ਾਇਦ ਰੰਮੀ ਮੰਨ ਜਾਏ
- ਚੌਮੁਖੀਆ ਇਬਾਰਤਾਂ : ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਾਪਤੀ
- ਦਰਦ ਪੰਜਾਬ ਦਾ
- ਬਰਫ਼ ਵਿੱਚ ਉੱਗੀ ਨਿੱਘੀ ਕਲਮ: ਇਕਬਾਲ
- ਪੁਸਤਕ: ਉਚੇਰੀ ਸੋਚ ਚੰਗੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
- ਪੁਸਤਕ: ਸੂਰਜ ਦਾ ਹਲਫੀਆ ਬਿਆਨ
- ਕਰਮਯੋਗੀ ਪ੍ਰਿੰ. ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਮਾਹਿਲਪੁਰ
- ਪੁਸਤਕ: ਵਿੱਛੜ ਗਿਆ ਭਰਾਵੋ ਮੇਲਾ
- ਪੁਸਤਕ: ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਪਹਿਰਾਵਾ (ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਧਿਐਨ)
- ਪੁਸਤਕ: ਹਿੰਦੂ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
- ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਕੈਨਵੈਸ ’ਚ ਉੱਭਰੀਆਂ ਬਹੁ ਪਰਤਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ:ਮੇਰੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਅਦਬੀ ਸੱਚ
- ਪੁਸਤਕ: ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ ਐੱਸ ਅਸ਼ੋਕ ਭੌਰਾ
- ਪੁਸਤਕ: ਨੀ ਮਾਂ
- ਪੁਸਤਕ: ਕੰਢੀ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ
- ਪੁਸਤਕ: ਪ੍ਰਿਜ਼ਮ 'ਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਸ਼ਹਿਰ
- ਲਕੀਰਾਂ ਦੇ ਆਰ ਪਾਰ
- ਪੁਸਤਕ: ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰਾਹਾਂ ’ਤੇ
- ਡਾ. ਤੇਜਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ-‘ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਪਲ’
- ਪ੍ਰਵਾਸ ਕੇਂਦਰਤ ਨਾਵਲਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਠੋਸ ਵਾਧਾ ਹੈ ਜਤਿੰਦਰ ਹਾਂਸ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਨਾਵਲ ‘ਬੱਸ ਅਜੇ ਏਨਾ ਹੀ’
- ਪੁਸਤਕ: 'ਓਥੇ'
- ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਰੂੰਬਲਾਂ-ਰੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਕ
- ਪੁਸਤਕ: ਕੌਣ ਵਿਛਾਏ ਬਹਾਰ - ਤਾਰਿਕ ਗੁੱਜਰ
- ਪੁਸਤਕ: ਭੌਰੇ ਦੀਆਂ ਗੁੱਝੀਆਂ ਰਮਜਾਂ
- ਜੁਗਨੀ: ਬਲਰਾਜ ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ
- ਲਾਲ ਝੰਡੇ ਹੇਠਲੇ ਦਲਿਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ: ਦਾ ਜਿਪਸੀ ਗਾਡੈਸ
- ਪੁਸਤਕ: ਵਧਾਈਆਂ ਬੇਬੇ ਤੈਨੂੰ
- ਪੁਸਤਕ: ਝਾਂਜਰ ਛਣਕ ਪਈ
- ਪੁਸਤਕ: ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ (ਸਥਿਤੀ, ਸੇਧਾਂ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ)
- ਅੱਗ ਦੀ ਲਾਟ: ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਰਾਜਿਆਂ ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਦੀ ਕਿਤਾਬ - ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਪੱਖੋਕਲਾਂ
- ਪੁਸਤਕ ‘ਗੋਲਡਨ ਗੋਲ’ ਦੀ ਗਾਥਾ
- ਪੁਸਤਕ: ਗ਼ੁਸਤਾਖ਼ ਹਵਾ
- ਪੁਸਤਕ: ਔਰਤ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਮਾਰਗ
- ਪੁਸਤਕ: ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ : ਨਾਰੀ ਪਰਿਪੇਖ
- ਪੁਸਤਕ: ਅੰਗੂਠਾ
- ਪੁਸਤਕ: ਅੰਤਰ ਨਾਦ
- ਪ੍ਰਿੰ. ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ: ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ
- ਧਰਤੀ ਸਵਰਗ ਕਿਵੇਂ ਬਣੇ?
- ਮਜ਼ਦੂਰ ਇਤਿਹਾਸ ’ਚ ਔਰਤ ਵੀਰਾਂਗਣਾਂ
- ਲੋਕਪੱਖੀ ਤੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸਾਹਿਤ ਘਰ-ਘਰ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਇੱਕ ਯਤਨ
- ਪੁਸਤਕ: ਸਾਡਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨਾਗਰਿਕ ਅਤੇ ਬਾਲ ਅਧਿਕਾਰ
- ਸਕੂਲੀ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
- ਪੁਸਤਕ: ਕਸਮ ਨਾਲ... ਝੂਠ ਨ੍ਹੀਂ ਬੋਲਦਾ
- ਪੁਸਤਕ: ਟੁੱਟਦੇ ਤਾਰੇ ਦੀ ਬਗ਼ਾਵਤ
- ਮੇਰੀ ਵਾਈਟ ਹਾਊਸ ਫੇਰੀ: ਵਾਈਟ ਹਾਊਸ ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ
- ਪੁਸਤਕ ‘ਗਾਥਾ ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਦੀ…’: ਕੁਝ ਵਿਚਾਰ
- ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਭਲਾ ਮੰਗਦੀ ਅਤੇ ਸਾਂਝਾਂ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਆਲ੍ਹਣਾ’
- ਪੁਸਤਕ: ਸੰਗੀਤਾਚਾਰੀਆ: ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ
- ਪੁਸਤਕ: ਮਸਤਾਨੀ
- ਪ੍ਰਦੇਸ ਨੂੰ ਦੇਸ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਚੂਹੇ-ਦੌੜ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ‘ਬੰਦ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਾਸੀ’
- ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਰੰਗ
- ਪੁਸਤਕ: ਇੱਕ ਗੰਧਾਰੀ ਹੋਰ -ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ
- ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਯਥਾਰਥ ਬੋਧ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ: ਖ਼ਾਲੀ ਖੂਹਾਂ ਦੀ ਕਥਾ - ਡਾ. ਮਿਨਾਕਸ਼ੀ ਰਾਠੌਰ
- ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਸੁਪਨੇ ਸੱਚ ਹੋਣਗੇ’- ਬਲਜਿੰਦਰ ਸੰਘਾ
- ਪੁਸਤਕ ਸਮੀਖਿਆ: "ਕਸਤੂਰੀ"
- ਵਿੱਦਿਆ ਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਪ੍ਰਤੀ ਫਿਕਰਮੰਦ ਹਰ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੇ ਪੜ੍ਹਣਯੋਗ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ -ਗੁਰਮੀਤ ਸੁਖਪੁਰਾ
- ਕਿਰਤੀਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ : ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ
- ਚੁੱਪ ਵਿੱਚੋਂ ਬੋਲਦੇ ਸ਼ਬਦ ‘ਚੁੱਪ ਨਦੀ ਤੇ ਮੈਂ’
- ਗੁੰਬਦ: ਜਸਬੀਰ ਕਾਲਰਵੀ ਦੇ ਅੰਤਰਮਨ ਦੀ ਰਮਜ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ -ਸੁਰਜੀਤ
- ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਦਾ ਉੱਚਾ ਬੁਰਜ ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ
- ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਅੱਖ ਦਾ ਖ਼ਾਬ
- ਵੱਖਰੇ ਖ਼ਿਆਲ ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਸੋਚ ਦਾ ਨਾਵਲ ‘ਚੰਦਰਯਾਨ-ਤਿਸ਼ਕਿਨ’ - ਬਲਜਿੰਦਰ ਸੰਘਾ
- ਹਿਟਲਰ ਦੀ ਵਾਪਸੀ { Timur Vermes ਦਾ ਨਵਾਂ ਨਾਵਲ He’s back} -ਤਨਵੀਰ ਕੰਗ
- ਕਿੱਸਾਕਾਵਿ `ਚ ਵਿੱਲਖਣ ਛਾਪ: ਕਿੱਸਾ ਬਾਗ਼ੀ ਸੁਭਾਸ਼ (ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਪਾਰਸ) -ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ
- ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਵਾਦਤ ਨਾਵਲ ‘ਦਾ ਵਿੰਚੀ ਕੋਡ’ - ਤਨਵੀਰ ਕੰਗ
- 'ਸੜਦੇ ਸਾਜ਼ ਦੀ ਸਰਗਮ' ਅਨੂਠੀ ਤੇ ਅਦੁੱਤੀ ਵਾਰਤਕ -ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
- ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੱਟੂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ : ਵਿਦਰੋਹੀ ਕਾਵਿ (ਪਾਸ਼, ਉਦਾਸੀ, ਮੁਕਤੀਬੋਧ ਅਤੇ ਨੇਰੂਦਾ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ’ਚ) -ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
- ਬੇਹਤਰੀਨ ਨਾਵਲ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ : The Shadow of the Wind
- ਮੌਲਿਕ ਕਾਵਿ-ਮੁਹਾਵਰੇ ਦਾ ਸਿਰਜਕ : ਜਗਤਾਰ ਸਾਲਮ
- ਨਾਵਲ ‘ਅਣਪਛਾਤੇ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਪਾਂਧੀ’ ’ਤੇ ਇੱਕ ਪੇਤਲੀ ਜੇਹੀ ਝਾਤ